Downcycling en upcycling zijn twee vormen van recycling die aangeven wat er met de kwaliteit of waarde van het materiaal gebeurt tijdens het hergebruikproces. In een circulaire economie zijn beide benaderingen belangrijk, maar ze verschillen fundamenteel in hun impact op materiaalbehoud.
Downcycling is een proces waarbij gerecycled materiaal wordt omgezet in een product van lagere kwaliteit of functionaliteit dan het oorspronkelijke. Een voorbeeld is kunststof verpakkingsafval dat wordt verwerkt tot bermpaaltjes of plastic pallets. Ook het omsmelten van hoogwaardig staal tot constructiestaal kan als downcycling worden beschouwd. Hoewel het materiaal wordt hergebruikt, gaat er bij elke cyclus waarde verloren. Dit maakt het minder duurzaam op de lange termijn en leidt uiteindelijk tot afvalstromen die niet meer recyclebaar zijn.
Upcycling daarentegen verhoogt de waarde of functionaliteit van het hergebruikte materiaal. Denk aan textielresten die worden omgevormd tot designproducten of afgedankt hout dat wordt verwerkt tot meubels. Ook technologische toepassingen, zoals het hergebruiken van oude EV-batterijen als stationaire opslag, vallen onder upcycling. Dit verlengt de levensduur van grondstoffen en voorkomt dat waardevolle materialen vroegtijdig worden afgeschreven.
In een ideale circulaire economie is upcycling de norm, maar in de praktijk is dat vaak technisch of economisch niet haalbaar. Downcycling blijft dan een noodzakelijke tussenstap om grondstoffen zo lang mogelijk in de keten te houden. Innovatie in materiaalscheiding, productontwerp en recyclingtechnologie speelt een sleutelrol in het verhogen van het aandeel upcycling en het minimaliseren van restafval.
