Het Europese netbeheerplatform ENTSO-E luidt de noodklok: zonder aanvullende garanties vanuit overheden lopen cruciale investeringen in wind op zee gevaar. In de European Resource Adequacy Assessment (ERAA) van 2024 wordt pijnlijk duidelijk dat het huidige marktmodel te weinig zekerheid biedt voor ontwikkelaars en investeerders. Tegelijk neemt het risico op stroomtekorten toe als fossiele centrales verdwijnen en flexibiliteit uitblijft.
Dreigend tekort aan betrouwbare capaciteit
Het ERAA-rapport, gepubliceerd op 7 april 2025, signaleert dat veel fossiele centrales tegen 2030 financieel onrendabel worden. Door de elektrificatie van sectoren zoals mobiliteit en industrie stijgt de stroomvraag juist sterk. Het resultaat: een krimpende reserve aan regelbare capaciteit, met een groter risico op stroomtekorten in meerdere EU-landen.
Nederland vormt daarop geen uitzondering. In het rapport wordt voor 2030 een Loss of Load Expectation (LOLE) van 4 uur per jaar berekend. Dat betekent: vier uur per jaar waarin vraag en aanbod niet in balans zijn. Dat is relatief hoog in Europees verband en laat zien dat het Nederlandse systeem kwetsbaar wordt zonder aanvullende maatregelen.
Wind op zee vraagt om flexibiliteit
Een groot deel van de toekomstige energievoorziening moet komen van wind op zee. Maar juist die technologie vraagt om een energiesysteem dat flexibel genoeg is om met variabele opwek om te gaan. Zonder voldoende batterijen, vraagsturing of internationale netverbindingen loopt het systeem vast.
ENTSO-E pleit in het rapport voor grootschalige investeringen in flexibiliteitsopties, zoals opslag, slimme vraag en grensoverschrijdende infrastructuur. Alleen zo kan de stroom van windparken worden benut wanneer die beschikbaar is, en blijft de leveringszekerheid overeind.
Markt werkt onvoldoende als investeringsmotor
Een opvallende conclusie uit het rapport is dat de elektriciteitsmarkt investeringen in nieuwe capaciteit onvoldoende beloont. Veel technologieën, zoals gascentrales of grootschalige batterijen, blijken alleen op papier rendabel: in de modellen profiteren ze van enkele uren met extreme prijzen per jaar. In de praktijk zijn die prijspieken onzeker, waardoor ontwikkelaars het risico niet aandurven.
Deze constatering sluit naadloos aan bij de zorgen uit de Nederlandse offshore windsector. De businesscase voor nieuwe windparken staat onder druk door stijgende rentes, hoge bouwkosten en onvoorspelbare elektriciteitsprijzen. Juist omdat het om kapitaalintensieve projecten gaat met een relatief laag operationeel risico, is prijszekerheid cruciaal. Zonder garanties – zoals langetermijncontracten – komt een deel van de geplande projecten niet van de grond.
Europese waarschuwing sluit aan bij Nederlands actieplan
Het ERAA-rapport dringt er expliciet op aan dat nationale overheden langetermijninstrumenten inzetten, zoals capaciteitsmechanismen of vaste prijsafspraken. Daarmee kunnen ontwikkelaars de benodigde financiering aantrekken zonder dat zij alle prijsrisico’s moeten dragen. In Nederland sluit dit aan bij het aangekondigde Actieplan Wind op Zee van minister Hermans, dat nog voor de zomer wordt verwacht.
Daarin worden waarschijnlijk maatregelen gepresenteerd die het risicoprofiel van ontwikkelaars verlagen, bijvoorbeeld via garantie-instrumenten of hybride veilingmodellen. Volgens ENTSO-E is die overheidsrol essentieel om het energiesysteem toekomstbestendig te maken.
Tot slot
Wind op zee vormt een hoeksteen van het toekomstige energiesysteem in Europa. Maar zonder flexibiliteitsoplossingen, infrastructuur en marktzekerheid loopt het systeem vast. De ERAA maakt duidelijk dat investeerders pas instappen als de markt hun risico’s erkent en deels afdekt. De oproep van ENTSO-E is helder: het is aan nationale en Europese overheden om dat proces actief te ondersteunen — vóórdat leveringszekerheid echt in het gedrang komt.
Bron: ENTSO-E – European Resource Adequacy Assessment (ERAA) (7 april 2025)
